Vanochtend, met de fiets onderweg naar de bakker, daarbij gehaaste automobilisten ontwijkend, overviel me de vraag weeral eens: is dit normaal? Daarmee bedoel ik: moet ik het normaal vinden dat auto’s ons straatbeeld en vooral: ons brein koloniseren?

Als je erover nadenkt: welke prijs betalen we voor onze allerindividueelste vrijheid van overal en altijd met onze wagen ergens naartoe te kunnen rijden (en uiteraard vlakbij onze bestemming te kunnen parkeren)?

Verharding? Check. Letterlijk en figuurlijk. Letterlijk omdat we in Vlaanderen zo’n 16 % van de beschikbare oppervlakte verhard hebben. Dus ook ondoordringbaar hebben gemaakt voor waterinsijpeling, met alle bekende gevolgen vandien. Figuurlijk, omdat we ook in onze wagen “verharden” t.o.v. andere weggebruikers. Die vervelende fietsers die langs elkaar fietsen? We claxonneren ze van de baan! Het voorruitperspectief, zoals Kris Peeters het in zijn boek beschrijft, domineert.

Onveiligheid? Check. De cijfers spreken voor zich, maar zeggen niet alles. Ze zeggen bijvoorbeeld niet hoeveel stress we dagelijks moeten ervaren als “zwakke” weggebruiker als we “sterke” weggebruikers moeten trotseren. Typische situatie: je fietst in een smalle straat waar aan de overzijde mag worden geparkeerd. Je hebt dus “voorrang” op tegenliggers, die moeten jou voldoende ruimte, dus minstens 1,5 m, geven om veilig te passeren. Wat gebeurt er in de realiteit nog te vaak? Nada empathie, nada voorrang; je wordt met een duizelingwekkend verschil van 10 cm tussen achteruitkijkspiegel en fietshandvat gepasseerd aan soms 50 km/u. Vaak gepaard gaan met geërgerde blik van de automobilist: waarom gaat die irritante fietser nu niet gewoon om de stoep fietsen? Die idioot moet toch ook zien dat hier weinig ruimte is… (zie ook vorig punt: “verharding”).

Gezondheidsschade? Dubbel check. In de omgeving van (drukke) wegen is de lucht sterk vervuild. In de auto is het nog erger. Daarnaast zouden we bij wijze van spreken met onze wagen naar het toilet gaan als dat kon. Ik ken buren die 1 km met de auto afleggen om 100 g salami te gaan kopen (dus 1,5 ton verplaatsen om 100 g te vervoeren, tel maar uit…). Onderstaande tabel legt bloot hoe pijnlijk de situatie is. Hoeveel van deze autokilometers zouden perfect te voet of met de fiets kunnen worden afgelegd in tijden van obesitas-pandemie?

Gesproken over de hiermee gepaard gaande obesitas én de financiële schade wil ik jullie dit leuke prentje niet onthouden:

Stress: files, pendelpijn, verstoorde work life balance… maken ons letterlijk ziek. Toch zullen we, conform de wet van Brever, onze wagen niet laten staan als we menen dat we daar 5 minuten tijd mee winnen – of maar weinig extra tijd mee verliezen.

Als we alles op een rij zetten, kunnen we niet anders dan concluderen dat Jürgen Habermas ook op dit punt gelijk heeft: de “systeemwereld” dringt diep door in onze leefwereld, en dit ten koste van de leefbaarheid van onze wereld. Wie is nog normaal te noemen: de mensen die dit allemaal voor lief nemen, of de mensen die in het verweer komen? De eerste vallen nogal eens in de categorie van “hardwerkende Vlaming die geen andere keuze heeft (en trouwens genoeg belasting betaalt i.f.v. zijn wagen om deze veelvuldig te mogen gebruiken)”, de tweede in de categorie van hardcore groene, geitenwollen sok, extremist enz.

Maar horen we niet allemaal in beide categorieën? Is er geen sprake van kunstmatige tegenstellingen? We zullen het niet laten om al Wazend woonwijken te doorkruisen om de file te mijden maar tegelijkertijd willen we allemaal minder verkeer in onze eigen straat (liefst in een verkaveling op den buiten).
Mijn betoog is onvermijdelijk hypocriet; ook wij beschikken over een gezinswagen die we zoveel mogelijk te pas maar soms ook te onpas gebruiken. Beter zwijgen dan?

Wat wel vaststaat: deze ongeziene tijden (en dan vooral de 1e lockdown van maart) bieden een glimps op een andere realiteit: die waarin we onze “essentiële” verplaatsingen veel meer dan ooit niet met de wagen maken als dat niet moet. Stof voor ons allen om eens grondig over na te denken.